ГУЧИН УС СУМЫН ИРГЭДИЙН ТӨЛӨӨЛӨГЧДИЙН ХУРАЛ
Нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллага болох ИТХ-нь хөгжлийнхөө явцад монгол оронд өрнөсөн түүхэн хувьсгалуудын үе шат бүрт өөр өөр нэртэй иргэдийн тодорхой хэсгийг төлөөлөн 18 насанд хүрсэн нийт иргэдээс сонгогддог төлөөллийн байгууллага байсаар ирсэн.
1924 оноос Хурал, 1940 оноос Хөдөлмөрчин депутатуудын хурал , 1960 оноос Ардын депутатуудын хурал, 1992 оноос Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал гэж нэрлэгдэх болсон байна.
БНМАУ-ын IX их хурлын шийдвэр сонгуулийн шинэ системийн үндсэн дээр тус суманд 1951 онд АИХ-ын, 1952 онд орон нутгийн /аймаг, сум, багийн/ хурлын сонгууль явагдаж нам ба нам бусчуудын эвслээс нэр дэвшсэн тэргүүний хүмүүсийн төлөө сонгогчдын 99.96 хувь нь саналаа өгч АИХ-ын депутатаар Дашдоржийн Дамдин /аймгийн ХЗЭ-ийн хорооны дарга/ болон аймаг, сум, багийн ардын хурлын депутатуудыг сонгожээ.
Гучин-Ус сумын уугуул иргэдээс АИХ-уудад депутатаар:
Гясрангийн Шар АИХ-ын анхдугаар хурлын депутат 1951-1954 он /барилгачин ударник, хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонт /
Дамбын Шарав 1954-1957он АҮ-ын комбинатын ажилчин хөдөлмөрийн баатар, Шадавын Цагаандорж 2 удаа, Лодовын Цэрэндулам 1964-1968 он, Банзарын Нэргүй 1990-1992 онд Хэнтий аймгаас сонгогдсон байна.
АИХ 12 удаагийн сонгуульд Гучин-Ус сумын иргэдийг төлөөлөн депутатаар:
Дашдоржийн Дамдин ХЗЭ хорооны нарийн бичгийн дарга 1951-1954 онд
Жимээгийн Гончигдорж 1954-1957он , Нацагийн Дамдинпүрэв 1957-1960он
Дүйчирын Тогоохүү 1960-1964 он, Д.Цэрэнсоном 1964-1968 он Доржийн Янжинлхам 1968-1972 он , Түнжидийн Үргэнханд 1972-1976 он , Зүмбээгийн Аюуш 1976-1980он, Д.Намнандорж 1980-1984 он ,Д.Моломжамц 1984-1988 он, Б.Насанжаргал 1988-1990 он, Сосорын Пүрэв 1990-1992 Алдар нэгдлийн нягтлан, нар сонгогдон ажиллаж байжээ.
Нийгэм шинэ тогтолцоонд шилжих өөрчлөлт шинэчлэлийн үе болох 1991 онд АХ-ын депутатуудыг сонгох 16 дах удаагийн сонгуулиар сонгогдсон сумын Ардын хурлын депутатууд: С.Уртнасан, Ё.Заамай, С.Самдан, Г.Нямбаатар, Ю.Пүрэвдагва, Ц.Мөнхтуяа, Ч.Доржхандмаа Ч.Чойвал, .Банзрагч, А.Олонмөнх, Б.Готов, Д.Ёндонбал, Д.Гомбосүрэн, Л.Батсүрэн, Т.Чулуунхүү, Х.Дашдондов,Ч.Пүрэвням, Т.Гончигдорж, Ш.Тогоо, Д.Хасочир, С.Пүрэв, Д.Халимаг, Ю.Сэдэдзолмоо, П.Нанжиндорж, С.Долгорсүрэн нар байв.
Сумын Ардын хурлын депутатууд нь чуулганаараа захиргааны даргыг, АХ –ын тэргүүлэгчдийг сонгодог, сумын нийгэм эдийн засгийн бодлогын баримт бичгүүдийг батлан гаргадаг байсан байна. Энэ үед сумын Ардын хурлын гүйцэтгэх захиргааны даргад хяналтын ажлыг хариуцуулж сумын Ардын Хурлын 1991.1.28 –ны тогтоолоор, 1990 оны 11 сарын 1-ны өдрөөр тасалбар сумын Ардын хянан шалгах хороог татан буулгажээ.
1992 оны сүүлч гэхэд дотоод гадаадын олон хүчин зүйлээс шалтгаалсан нийгэм эдийн засгийн хямрал улс орныг хамарсан үед орон нутгийн төрийн байгууллагууд шинэ зохион байгуулалт хийх шаардлага гарч , үндсэн хуульд “Монгол улсын Засаг захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгж түүний удирдлага нь нутгийн өөрөө удирдах ёсыг төрийн удирдлагатай хослуулах үндсэн дээр хэрэгжинэ “гэж заасны дагуу Нутгийн өөрөө удирдах ёсны байгууллагын тогтолцоо өөрчлөгдөн аймаг сумын ИТХ-д төлөөлөгч сонгох болов. Энэ шинэ тогтолцоогоор нутаг дэвсгэрийнхээ эдийн засаг, нийгмийн амьдралын асуудлыг бие даан зохион байгуулж хэрэгжүүлэх эхлэл байв. Чөлөөт сонгуулиар сонгогдсон төлөөлөгчтэй , түүнд тайлагнадаг гүйцэтгэх байгууллагатай /ЗДТГ/ сумын нийгэм эдийн засгийн асуудлыг иргэдийн ашиг сонирхолд нийцүүлэн хуулийн хүрээнд шийдвэрлэх чадварыг эзэмших явдал байлаа. 1992 онд сумын ИТХ-ын төлөөлөгчдийг багийн хурлаас баг бүрээс 5 төлөөлөгч нийт 25 төлөөлөгчтэй сонгон 1992 оны 9 сарын 16-нд сумын ИТХ-ын анхдугаар хуралдаан хуралдаж ИТХ-ын орон тооны бус даргаар Ж.Шоовдор, нарийн бичгийн даргаар Сүхийн Пүрэв, тэргүүлэгчидэд Ц.Хишигсүрэн, Ё.Заамай, Т.Цэнд нарыг , мөн Аймгийн иргэдийн хуралд төлөөлөгчөөр Ж.Шоовдор, Сосорын Пүрэв, Т.Гончигдорж нарыг тус тус сонгож , сумын анхны Засаг даргад Т.Гончигдоржийн нэрийг дэвшүүлж байжээ.
1995 оны 4 сарын 22 нд сумын ээлжит бус хуралдааны 02 дугаар тогтоолоор багш Ж.Энхтуяаг ИТХ-ын даргын үүрэг гүйцэтгэгчээр,1995 оны 11 сарын 15 нд хурлын даргаар баталж, хурлын нарийн бичгийн даргаар Д.Гомбожавыг, 1996 оноос ИТХ-ын орон тооны анхны даргаар В.Баттулгыг сонгожээ.
1992 оноос хойш ажиллаж байгаа нутгийн удирдлагууд
ОГНОО |
Аймгийн хурлын төлөөлөгч |
Хурлын дарга |
Нарийн бичгийн дарга |
Нам эвсэл |
|
Засаг дарга |
|
МАН |
АН |
||||||
1992 -1995он 1995-1996 он |
Ц.Хишигсүрэн |
Ж.Шоовдор Ж.Энхтуяа |
Д.Гомбожав |
10 |
10 |
|
Т.Гончигдорж |
1996-2000 он |
Ц.Хишигсүрэн |
В.Баттулга |
Д.Гомбожав |
9 |
11 |
Ц.Хишигсүрэн |
|
2000-2004 он |
Ц.Хишигсүрэн |
С.Даваа |
Г.Ундрахбаяр |
8 |
12 |
Ж.Энхтуяа |
|
2004-2008 он |
Р.Өлзийжаргал |
Ц.Орхонтуул |
Д.Алтантуяа |
8 |
12 |
С.Даваа |
|
2008.-2012он |
Р.Өлзийжаргал |
Г.Ундрахбаяр |
Т.Нэргүй /орон тооны анхны/ |
15 |
6 |
Н.Данзан |
|
2012-2016 он |
Р.Намгилрагаа |
Г.Ундрахбаяр |
Т.Нэргүй |
12 |
9 |
Р.Намгилрагчаа |
|
2016-2020 он |
Р.Намгилрагчаа |
Х.Энхтайван |
Т.Нэргүй |
18 |
3 |
Р.Намгилрагчаа |
1992 онд сумын хуралд БИНХ-аас төлөөлөгчөөр сонгогдсон 25 төлөөлөгчтэй
1996 онд нэр дэвшиж сонгогдсон-10, намын жагсаалтаар10, нийт 20 төлөөлөгч
2000- 2008 онуудад нэр дэвшиж сонгогдсон 21 төлөөлөгч, 2012 онд нэр дэвшиж сонгогдсон-14, намын жагсаалтаар 7 , нийт 21 төлөөлөгч нар сонгогдов.
1992-2012 онд Аймаг, сумын Иргэдийн төлөөлөгчдийн хуралд төлөөлөгч сонгох 6 удаагийн сонгуульд: Ц.Хишигсүрэн аймгийн хуралд 3, сумын хуралд 3 удаа Р.Өлзийжаргал аймгийн ИТХ-д 3, сумын хуралд 2 удаа, Р.Намгилрагчаа аймгийн хуралд 2 удаа тус тус төлөөлөгчөөр сонгогджээ.
Сумын ИТХ-ын Хуралд Төлөөлөгчдөөр сонгогдон ажиллаж байгаа болон сонгогдож байсан хүмүүс
1992 оны төлөөлөгчид |
1996 оны төлөөлөгчид |
2000 оны төлөөлөгчид |
2004 оны төлөөлөгчид |
2008 оны төлөөлөгчид |
2012 оны төлөөлөг чид |
С.Уртнасан |
Д.Гомбожав |
Р.Өлзийжаргал |
Р.Өлзийжаргал |
Намгилрагчаа |
Ундрахбаяр |
Ё.Заамай |
С.Пүрэв |
Намгилрагчаа |
Т.Сээсрэгдорж |
Б.Батбаатар |
Цэрэнтог- мид |
П.Раднаабазар |
Ж.Цэнд |
Г.Ундрахбаяр |
Д.Алтантуяа |
Б.пүрэвдорж |
Б.Батбаатар |
П.Нанжиндорж |
Д.Хасочир |
С.Пүрэв |
С.Пүрэв |
Ж.Цэнд |
Б.пүрэвдорж |
Д.Янжиндулам |
Рэнчиндорж |
П.Баатар |
Г.Нямбаатар |
Ц.Батдорж |
Ц.Батдорж |
С.Пүрэв |
Ш.Адьяа |
П.Даваадулам |
З.Мөнхбат |
С.Даваа |
Ч.Дулмаа |
О.Хасмятав |
Д.Халимаг |
Ц.Цагаандарь |
П.Даваадулам |
Д.Баярсайхан |
Баярсайхан |
Ц.Балжинням |
Р.Мөнхжаргал |
П.Барцадгүй |
Д.Лхамянжин |
Цэрэнтогмид |
Балжинням |
Р.Баасанжав |
П.даваадулам |
Д.Лхамянжин |
Ц.Хишигсүрэн |
Б.Балжинням |
Лхамянжин |
С.Баяротгон |
Сээсрэгдорж |
В.Баттулга |
Ш.Насантогтох |
С.Рагчаасүрэн |
М.Батбаяр |
Ш.Гандолгор |
Ц.Балжинням |
Ц.Хишигсүрэн |
Р.Дашравдан |
Г.Ундрахбаяр |
Л.Ганбат |
П.Даваадулам |
Ц.Хишигсүрэн |
Г.Сүхбаатар |
П.Баасанжав |
Ж.Энхтуяа |
С.Бямбадолгор |
Д.Банзрагч |
В.Баттулга |
Ц.Гандолгор |
С.Даваа |
П.Адьяасүрэн |
Өлзийорших |
Б.Готов |
Г.Баттогтох |
Г.Байгальмаа |
Ч.гурванбаяр |
Д.Лхамянжин |
О.Ганхуяг |
Б.Бямбаа |
М.Баттулга |
С.Даваа |
П.Адьяасүрэн |
М.Батбаяр |
Ц.Мөнхтуяа |
Ж.Цэнд |
Ц.Сэрээтэр |
П.Адьяасүрэн |
Цэрэнбанзрагч |
Б.Оюунчимэг |
С.Даваа |
Ш.Адьяа |
Эрдэнэбаатар |
О.Сүхбаатар |
Ж.Наранцэцэг |
М.Одсүрэн |
Пүрэвсүрэн |
С.Лхасүрэн |
|
М.Цэрэнбанзрагч |
М.Бямбаа |
Н.Тунгалаг |
Адьяасүрэн |
П.Адьяасүрэн |
Т.Равжих |
М.Баттулга |
Ц.Орхонтуул |
Ч.Дулмаа |
Цэвээнрав- дан |
Л.Очир |
С.Даваа |
М.Лхагватогтох |
Д.Одончимэг |
М.Бямбаа |
Гүмэнгармаа |
Ж.Шоовдор |
С.Уртнасан |
|
|
|
|
С.Пүрэв |
|
||||
М.Баттулга |
|
||||
Ц.Хишигсүрэн |
|
||||
Ж.Энхтуяа |
|
1992 оноос Монгол Улсын зсага захиргаа нутаг дэвсгэрийн нэгжийн тухай хуулийн дагуу Багийн Иргэдийн Нийтийн хурлын дарга, тэргүүлэгчдийг багийн хурлаас томилдог болсон.
1992 онд 1 дүгээр багийн БИНХ-ын дарга Ё.Заамай, Багийн засаг дарга Т.Сээсрэгдорж, 2 дугаар багийн хурлын дарга О.Хасмятав, Багийн Засаг дарга Ё.Довчинсүрэн, 3 дугаар багийн ИНХ-ын дарга П.Даваадулам, Багийн Засаг дарга О.Цэгмид, 1993 онд Ш.Гандолгор 4 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга Ж.Цэнд, Багийн Засаг дарга Ш.Адьяа, 5 дугаар багийн ИНХ-ын дарга С.Пүрэв, Багийн засаг дарга С.Чулуунбат нарыг сонгогдсон байна.
1996-2000 онд 1 дүгээр багийн БИНХ-дарга С.Уртнасан, Г.Сүхбаатар, Б.Пүрэвдорж, Засаг даргаар Т.Сээсрэгдорж, Р.Намгилрагчаа, Б.Батбаатар, 2 дугаар багийн БИНХ-ын даргаар С.Пүрэв, Т.Цэнд, Д.Баярсайхан, О.Алтан-Од, багийн даргаар Ц.Балжинням, Ц.Батдорж, М.Доржгаваа, 3 дугаар багийн ИНХ-ын дарга П.Даваадулам, Г. Чулуунтулга, Д.Алтантуяа, А.Баярмөнх, Засаг даргаар Г.Чулуунбаатар, П.Даваадулам, Ш.Цэрэнтогмид, 4 дүгээр багийн ИНХ-ын хурлын даргаар: Д.Гомбожав, М.Баттулга, Х.Энхтайван, Засаг даргаар М.Баттулга, Л.Ганбат, П.Адьяасүрэн, А.Цэндмаа, Б.Оюунчимэг, Ц.Батдорж, 1996-2000 онд Хазаарын багийн хурлын дарга Ж.Цэнд, Засаг дарга П.Адьяасүрэн нар сонгогдож байжээ.
2008-2012 онд 1 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга Б.Пүрэвдорж, багийн Засаг даргаар Б. Батбаатар, 2 дугаар багийн ИНХ-ын дарга Д.Баярсайхан, багийн Засаг даргаар Ц.Батдорж, 3 дугаар багийн ИНХ-ын дарга А.Баярмөнх, Засаг даргаар Ш. Цэрэнтогмид, 4 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга М.Баттулга, Засаг даргаар Б.Оюунчимэг нар сонгогдож байжээ.
2012-2016 онд 1 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга Б.Пүрэвдорж, багийн Засаг даргаар Б. Батбаатар, 2 дугаар багийн ИНХ-ын дарга О.Алтан-Од, багийн Засаг даргаар М.Доржгаваа, 3 дугаар багийн ИНХ-ын дарга А.Баярмөнх, Засаг даргаар Ш. Цэрэнтогмид, 4 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга Х.Энхтайван, багийн Засаг даргаар Ц.Батдорж нар сонгогдож байжээ.
Аймаг, сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 7 дахь удаагийн сонгуулиар: /2016-2020 он/
Д/д |
Овог нэр |
Одоо эрхэлж байгаа ажил, албан тушаал |
Боловсрол |
Үндсэн мэргэжил |
Хүйс |
Нас |
Тойргийн дугаар |
Төлөөлөгчөөр хэдэн удаа сонгогдсон |
1 |
Халимаг Энхтайван |
ИТХ-ын дарга |
Дээд |
Төрийн захиргааны удирдлага |
Эр |
34 |
1 |
1 |
2 |
Зоригоо Уртнасан |
Засаг даргын орлогч |
Дээд |
Бөхийн дасгалжуулагч |
Эр |
31 |
1 |
|
3 |
Бямбаа Батбаатар |
Хөөвөр 1 дүгээр багийн Засаг дарга |
Бүрэн дунд |
- |
Эр |
51 |
3 |
|
4 |
Шийлэгбазар Цэрэнтогмид |
Аргалант 3 дугаар багийн Засаг дарга |
Бүрэн дунд |
Услалтын системийн засварчин |
Эр |
47 |
3 |
|
5 |
Заамай Мөнхбаяр |
Малчин |
Бүрэн бус дунд |
Үгүй |
Эр |
39 |
1 |
|
6 |
Юндэн Ганмандах |
Хувиараа |
Дээд |
Цахилгаан холбооны инженер |
Эр |
28 |
2 |
1 |
7 |
Содномдорж Бямбадолгор |
ХААН банк Эдийн засагч |
Дээд |
Ня-бо бүртгэл |
Эм |
33 |
3 |
|
8 |
Ойдогцогзол Алтан-Од |
НТБ-ын нэгжийн арга зүйч |
Дээд |
Багш |
Эр |
31 |
1 |
|
9 |
Доржхандмаа Баярсайхан |
Малчин |
Бүрэн бус дунд |
Үгүй |
Эр |
47 |
3 |
|
10 |
Маадай Буяндэлгэр |
Малчин |
Бүрэн бус дунд |
Үгүй |
Эр |
35 |
|
1 |
11 |
Баатар Балжинням |
Хувиараа |
Бүрэн дунд |
Үгүй |
Эр |
42 |
3 |
3 |
12 |
Адъяа Баярмөнх |
Аргалант 3 дугаар багийн ИНХ-ын дарга |
Бүрэн бус дунд |
Үгүй |
Эр |
39 |
1 |
|
13 |
Лхамянжин Ганбат |
Хувиараа |
Бүрэн бус дунд |
Үгүй |
Эр |
42 |
3 |
|
14 |
Цэгмэд Отгончулуун |
Аргалант 3 дугаар багийн эмч |
Дээд |
Эх баригч, бага эмч |
Эм |
28 |
1 |
|
15 |
Цэгмэд Наранбаатар |
ЭМТөвийн нярав, бичиг хэргийн ажилтан |
Дээд |
Санхүү удирдлага |
Эр |
29 |
1 |
|
16 |
Олонмөнх Ганхуяг |
МТ ШТС-ийн түгээгч |
Дээд |
Төрийн захиргааны удирдлага |
Эр |
29 |
2 |
|
17 |
Гэндэн Ундрахбаяр |
Хувиараа |
Дээд |
Малын их эмч /магистр/ |
Эм |
54 |
4 |
4 |
18 |
Цэрэн Батдорж |
4 дүгээр багийн Засаг дарга |
Тусгай дунд |
Зураг зүйн техникч |
Эр |
51 |
3 |
|
19 |
Цэнд-Аюуш Батжаргал |
Хувиараа |
Дээд |
Геологи |
Эр |
28 |
1 |
|
20 |
Чулуунхүү Дулмаа |
ХААН банк ахлах теллер |
Дээд |
Эдийн засагч |
Эм |
42 |
3 |
|
21 |
Маадай Цэрэнбанзрагч |
Төрийн банкинд эрхлэгч |
Дээд |
Эдийн засагч, ня-бо |
Эм |
52 |
3 |
2016-2020 онд 1 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга А.Нацагдорж, багийн Засаг даргаар Б. Батбаатар, 2 дугаар багийн ИНХ-ын дарга О.Алтан-Од, багийн Засаг даргаар С.Даваа, 3 дугаар багийн ИНХ-ын дарга А.Баярмөнх, Засаг даргаар О.Ганхуяг, 4 дүгээр багийн ИНХ-ын дарга Л.Мөнх-Ундрах, Засаг даргаар М.Цэрэнбанзрагч нар сонгогдож ажиллаж байна.
ИТХ-ЫН АЖЛЫН АЛБА